Diamant
Het verhaal van een iconisch Oost-Duits merk
Als je 140 jaar historie hebt, dan heb je een indrukwekkende reis achter de rug. Dankzij een fundament van innovatie en moed, boekte Diamant al vroeg succes. Het verhaal van Diamant gaat over gelukkige toevalligheden, maar ook over momenten van mislukking en veerkracht. Het weerspiegelt niet alleen de geschiedenis van onze thuisstad Chemnitz in Saksen, maar ook de bredere industriële geschiedenis van Oost-Duitsland.
Ons verhaal is lang, maar de moeite waard om te lezen. Hier is de korte samenvatting:
- Opgericht in 1885 in Chemnitz-Reichenbrand als fabrikant van onderdelen voor breimachines; in 1895 begonnen met het bouwen van fietsen.
- Flinke successen in de wielersport tussen 1920 en 1950, met onder meer de eerste Duitse wereldkampioen.
- Het populairste en meest gewilde merk van de twee fietsmerken die in Oost-Duitsland bestonden
- Na de Duitse hereniging gered van het faillissement door Villiger; verhuisd naar de huidige locatie in Hartmannsdorf.
- Sinds 2004 onderdeel van Trek; alle fietsen worden nog steeds door Diamant geassembleerd.
1885 – 1912: De beginjaren – van breimachines naar fietsen
Het verhaal begint met een mislukking. In 1885 verloor Friedrich Nevoigt zijn baan bij een breimachinefabriek. Omdat hij werk nodig had, begon hij zelf platen voor breimachines te produceren. Met zoveel succes dat zijn broer Wilhelm ook in de zaak stapte. Een eerste verkoopdaling inspireerde de broers om over te stappen op de productie van stalen penpunten met een staallegering die ze “Diamantstaal” noemden. Toen de ‘velocipede’ halverwege de jaren 1890 een hit werd, realiseerden ze zich dat hun staal ook perfect was voor fietsframes.
Wilhelm en Friedrich waren uitvinders in hart en nieren en de Diamant-fietsen werden vanaf het begin zeer zorgvuldig gebouwd – een eerbetoon aan de befaamde Duitse techniek. In 1898 introduceerden ze twee baanbrekende innovaties:
- Een fietslamp op kaarslicht die licht in de duisternis bracht.
- De eerste fietsketting met dubbele rollers in Duitsland. Nu standaard op alle fietsen te vinden.
Het harde werk werd beloond. Diamant-fietsen werden populair en in 1911/1912 werd Diamant de naam van het bedrijf. De broers Nevoigt beschermden hun merk ook met de naam en het logo ‘Diamant’. Er ontstond een unieke identiteit.
1913 – 1945: Fietspioniers – Uitbreiding op basis van innovatieve fietstechnologie
Tijdens de Eerste Wereldoorlog moest Diamant helaas militaire goederen produceren. Pas in 1918 hervatte de ‘Fahrradwerke’ de productie van fietsen. In 1922 was de productie weer gestegen tot een indrukwekkende 55.000 fietsen per jaar en in 1926 bezat het bedrijf 12(!) patenten die leidden tot baanbrekende innovaties:
- Een lichtgewicht baanfiets die minder dan 7 kg woog, ook al was het pas 1927!
- Een ‘gezondheidsstuur’ voor een ontspannen plaatsing van de handen, waarmee Diamant de basis legde voor de moderne fietsergonomie.
- De eerste hendelmoeren voor het versneld wisselen van wielen, waarmee de weg werd vrijgemaakt voor Tullio Campagnolo’s uitvinding van de quick-release hendel in 1933.
Begin jaren 1920 volgden de racesuccessen elkaar in hoog tempo op. De zaken gaan goed en Diamant schittert letterlijk. Maar tijdens de Grote Depressie vervaagt de aanvankelijke glans van Diamant. De gebroeders Nevoigt hebben het bedrijf dan al lang verlaten, en niet geheel op vreedzame wijze. In 1928 neemt Opel het bedrijf over in een turbulente tijd. Diamant waagt zich zelfs kort aan de productie van motorfietsen. Een deel van deze machines komt uiteindelijk in India terecht. In deze periode wordt ook de basis gelegd voor de vroege ontwikkeling van de e-bike. Zo werd de bakfiets van Diamant uit 1934 uitgerust met een kleine motor van Fichtel & Sachs.
De kwaliteit van de fietsen neemt echter af. Opel richt zich op goedkope productie om de verkoop te stimuleren door middel van lage prijzen. Maar die aanpak past gewoon niet bij Diamant. Het management komt in opstand, herwint de onafhankelijkheid en richt zich weer op kwaliteitsfietsen uit Saksen.
Dan breekt de Tweede Wereldoorlog uit. Dit is onze donkerste periode omdat de Diamant-fietsenfabrieken ook dwangarbeiders inzet voor de productie van wapens. Op 5 maart 1945 vallen meer dan 900 Amerikaanse bommenwerpers de industriestad Chemnitz aan en laten de stad in puin achter. Door puur geluk blijven de Diamant-fabrieken gespaard en worden niet geraakt door bommen. Als onderdeel van de wederopbouw-overeenkomsten worden de machines van de naburige Wanderer-fabrieken ontmanteld en naar de USSR verplaatst. Opnieuw speelt toeval een rol in het lot van Diamant: de Fahrradwerke staan gewoon laag genoeg op de lijst. Het ontmantelingsbeleid komt voortijdig tot stilstand.
1946 – 1990: Uitdagende prestaties – De Vredeskoers zorgt voor een iconische reputatie
In 1946 wordt Diamant AG door een volksreferendum ontbonden. De naamloze Sovjet-vennootschap Awtowelo (een afkorting voor ‘zelfrijdende fiets’) neemt Diamant over. Kort daarna wordt Diamant een staatsbedrijf (VEB). Opnieuw staan de Fahrradwerke aan de rand van de afgrond, omdat de VEB de fietsproductie moet laten varen en zich moet gaan richten op breimachines. Dan erkent de DDR-leiding het economisch potentieel van hoogwaardige fietsen, en Diamant is de enige die ze produceert in Oost-Duitsland.
Een legendarische fiets en een legendarische wielrenner. Met de nr. 167 racefiets wint “Täve” Schur in 1955 de Course de la Paix (Vredeskoers). Dat is de eerste overwinning van een Duitse renner in de grootste wielerwedstrijd aller tijden aan die kant van het IJzeren Gordijn. Op dit “Vredeskoers-model” wordt Schur in 1958 (en opnieuw in 1959) ook wereldkampioen bij de amateurwielrenners in Frankrijk – de eerste Duitser die deze prestatie neerzet.
Hij is niet de enige beroemde Duitse professional die (al was het maar voor een tijdje) op een Diamant heeft gereden (en we zouden het onderstaande lijst nog veel langer kunnen maken):
- Uwe Ampler: Viervoudig winnaar van de Vredeskoers, Olympisch gouden medaillewinnaar in de ploegentijdrit voor mannen
- Adolf en Richard Huschke: De meest succesvolle wielerbroers van Duitsland in de jaren 1920, waarbij Richard tot op heden houder is van het afstandsrecord bij de Zesdaagse van Berlijn
- Gustav «Täve» Schur: De eerste beroemde Oost-Duitse wielrenner. Tweemaal wereldkampioen bij de amateurs in 1958/1959, tweevoudig winnaar van de Vredeskoers.
- Jan Ullrich: Het Duitse wonderkind op de fiets, vol talent en potentieel, eerste en enige Duitse winnaar van de Tour de France in 1997
- Jens Voigt: Winnaar van twee Tour de France-etappes, houder van het uurrecord in 2014, internationaal zeer gewaardeerde wielerpersoonlijkheid
- Erik Zabel: 211 overwinningen op zijn naam, waaronder zes overwinningen in het puntenklassement van de Tour de France, wat hem tot een van de beste sprinters aller tijden maakt
In de DDR zijn er maar een paar fietsmerken: Diamant, Mifa en, tot het begin van de jaren 1960, Möve. Wie een goede fiets wil, koopt een Diamant. Ook toen al verdiende Diamant het meeste geld met sportieve toerfietsen voor dagelijks gebruik en vakanties. In nauwe samenwerking met het Instituut voor Onderzoek en Ontwikkeling van Sportartikelen (FES), worden in Chemnitz echter ook veel zeer innovatieve en hoogwaardige racefietsen ontwikkeld.
1990 – 2004: Een nieuwe start na de hereniging – Saksisch vakmanschap met Zwitserse steun
Tegen het einde van het DDR-tijdperk zijn grondstoffen en moderne apparatuur schaars. Na de Duitse hereniging worden de divisies voor fietsproductie en breimachines van elkaar gescheiden. De vraag naar fietsen uit Oost-Duitsland stort volledig in. De grootste Zwitserse fietsenfabrikant Villiger redt Diamant van de ondergang en ziet potentieel door de ongekende vaardigheden van het Diamant-personeel te erkennen.
Villiger had meer dan 100 jaar ervaring met in de productie van sigaren, en begon pas in de jaren ‘80 met de productie van fietsen. Villiger investeert met succes in Diamant en haalt de krantenkoppen met creatieve, gedurfde innovaties. Helaas zijn sommige producten meer curiositeiten dan slimme ontwikkelingen:
- De City-Blitz: De tweede e-bike in serieproductie van Duitse bodem met een actieradius van 26 km.
- De Handy: Een onpraktische vouwfiets van roestvrij staal.
- De Stripper: Een met de hand gesoldeerde fiets met blanke coating die in kleine series wordt geproduceerd, maar geplaagd wordt door aanhoudende problemen.
- De Beachcruiser F40: Een experimentele fiets voor een geheel nieuw segment.
- De Tepex™ Demo Bike: Een innovatieve stadsfiets gemaakt van composietmaterialen in plaats van metaal.
- De Snike: Een fiets met een draaipuntbesturing die vanuit de heupen wordt bediend.
In 1995 bereiken de oude fietsfabrieken hun grenzen qua ruimte. Diamant verhuist van Chemnitz-Reichenbrand naar de buitenwijken van de stad in Hartmannsdorf, naar een gloednieuwe assemblagefabriek. Het is een laatste groet van de breimachinedivisie. Zij bouwden die productiehal, maar konden er nooit intrekken omdat ze failliet gingen.
Na 2005: Renaissance – Wacht even, ze bestaan nog!
Rond de eeuwwisseling krimpt de fietsenmarkt. Villiger concentreert zich liever op sigaren en stapt in 2002 uit de fietsenbranche. Trek, een Amerikaans bedrijf dat in handen is van de familie Burke, neemt Villiger en al zijn submerken over – inclusief Diamant. De oudste fietsenfabrikant van Duitsland trekt de aandacht van John Burke, de directeur van Trek. Trek stopt uiteindelijk met bijna alle submerken, maar Diamant blijft bestaan.
In plaats daarvan breidt Diamant uit naar nieuwe markten. Voor het eerst in meer dan 125 jaar is Diamant te vinden in etalages in Oostenrijk en Zwitserland. In Zwitserland blijkt Diamant zo succesvol dat het binnen 15 jaar het marktaandeel in Duitsland overtreft. Tegenwoordig kopen meer dan 50.000 mensen per jaar een nieuwe Diamant-fiets.
Diamant profiteert van de sterke toeleveringsketen en dealervriendelijke distributiecultuur van Trek. Hoewel veel Diamant-fietsen op gedeelde frameplatforms zijn gebouwd, is er altijd ruimte voor individualiteit en onderscheid:
- De Diamant Juna geeft de retrostijl e-bike een nieuwe betekenis.
- De innovatieve en stijlvolle Zouma e-bike voor woon-werkverkeer (met semi-geïntegreerde accu) wint diverse designprijzen.
- Een jonge traditie wordt opgestart in de vorm van gelimiteerde edities die elk jaar opnieuw worden ontworpen voor elke nieuwe collectie.
“We hebben nog een oude Diamant-fiets in onze kelder staan”, schrijft iemand ons. “Mijn ouders reden altijd op Diamant-fietsen”, zegt een ander. In de straten van Chemnitz, Leipzig, Dresden, Berlijn en Potsdam is Diamant wat Peugeot is in München, Hamburg en Keulen. Met één verschil: moderne Diamant-fietsen gaan naadloos samen met de gewilde vintage modellen.” correspondant. « Mes parents ne roulaient qu’en Diamant », rapporte un autre. Diamant est aux rues de Chemnitz, Leipzig, Dresde, Berlin et Potsdam ce que Peugeot est à Munich, Hambourg et Cologne. Avec une différence, cependant : les vélos Diamant d’aujourd’hui se fondent avec les très recherchés modèles vintage.
Onze toekomst – Hoogwaardige fietsen met cultstatus
Tegenwoordig is Diamant Bicycle Works de enige eigen fietsenfabriek van Trek ter wereld. Trek heeft ons stabiliteit en een toekomst gegeven – we zijn springlevend. Diamant staat nog steeds voor kwaliteitsfietsen uit Saksen. Onze eigen monteurs in Hartmannsdorf blijven elke Diamant-fiets ter plaatse assembleren. Tegenwoordig bouwen we ook fietsen voor Trek en Electra voor de Europese markt.
Het productmanagement en de marketing voor Diamant zijn al sinds het Villiger-tijdperk gevestigd in Zwitserland – een traditie die nu bijna 40 jaar oud is. Onze ingenieurs en ontwerpers werken samen met collega’s in het ontwikkelingscentrum van Trek in Harderwijk, Nederland. Je zou kunnen zeggen: Diamant is een Saks met een vakantiehuis in Zwitserland, een tweede verblijf in Nederland en een echtgenote uit de VS.
Wij, de mensen die bij Diamant werken, zijn gepassioneerd. We streven ernaar om de lange erfenis van Diamant voort te zetten – elke dag, met trots en dankbaarheid. Diamant gaat ons aan het hart. Deze persoonlijke band wordt gedeeld door vele trouwe fans van het merk. Dat is wat Diamant onderscheidt van andere traditionele bedrijven.
Ons verhaal is lang. Het is jouw verhaal, weerspiegeld in het onze: ups en downs, vol beweging. Maar altijd vooruitkijkend.